Problem zaparć jest przeważnie kojarzony z nieprawidłowym odżywianiem, co często łączy się z niewłaściwym funkcjonowaniem jelit. Jednak w rzeczywistości zaparcia mogą być powiązane z różnymi zmianami w gospodarce hormonalnej. Które hormony mogą mieć wpływ na występowanie zatwardzenia?
Rola hormonów w występowaniu zaparć
Hormony wpływają na prawidłowe funkcjonowanie jelit. Dobrym przykładem jest cykl menstruacyjny, w którym dochodzi do zmian stężeń hormonów i rytmu wypróżnień. Szczególnie łatwo to zauważyć u kobiet, które borykają się z problemem IBS – faza owulacji i literalna przebiegają pod znakiem wysokiego poziomu progesteronu, co w większości przypadków powoduje nasilenie zaparć i wzdęć wskutek ograniczenia tempa pracy pasażu jelitowego. Niejednokrotnie objawy PMS zbiegają się z symptomami IBS. Należy jednak zaznaczyć, że optymalne stężenie progesteronu jest pomocne dla metabolizmu i układu pokarmowego m.in. wspierając wzrost zdrowych bakterii współtworzących mikroflorę jelitową.
Będąc w temacie hormonów płciowych, warto też wspomnieć o estrogenie. Problem tzw. przewagi estrogenowej (czyli nadmiernej ilości ksenoestrogenów pochodzących m.in. z przetworzonej żywności) prowadzi do niedoboru progesteronu, co w konsekwencji rzutuje na zwiększonym ryzyku dysbiozy jelitowej i zaparciach. Dominacja estrogenowa może sama z siebie stanowić problemy w formie wzdęć, zatwardzeń i innych nieprawidłowości ze strony układu pokarmowego.
Kolejnym ważnym aspektem jest tarczyca, a raczej problem jej niedoczynności. Niewłaściwe funkcjonowanie tarczycy w przeważającej liczbie przypadków wiąże się z dysfunkcją jelit m.in. zmniejszenia ilości produkowanego soku żołądkowego, wydzielania enzymów trawiennych czy spowolnienia perystaltyki jelit. Nietrudno domyślić się, że tego typu niedogodności rzutują na zwiększonym ryzyku występowania zaparć.
Na koniec należy poruszyć temat hormonów stresu tj. adrenaliny, noradrenaliny i kortyzolu. Podwyższenie ich poziomu (np. wskutek dużego zdenerwowania) może doprowadzić do rozmaitych anomalii ze strony układu pokarmowego – niejednokrotnie osoba w dużym stresie ma niezwykle skrajne reakcje np. od zaparć po nadmierną biegunkę, od całkowitego braku po przesadny apetyt.
Hormony i zaparcia – jak sobie z tym radzić?
Kluczem do odzyskania utraconej równowagi w gospodarce hormonalnej i układzie pokarmowym jest zmiana nawyków żywieniowych. W pierwszej kolejności poleca się wykluczyć produkty bogate w cukier, utwardzone tłuszcze, konserwanty i sól. Ponadto dieta antyzaparciowa powinna stronić od produktów zawierających pszenicę, tłusty nabiał i mięso – dobrze jest zrezygnować ze smażenia na głębokim tłuszczu kosztem pieczenia czy gotowania na parze.
Jeżeli chodzi o produkty wskazane w diecie:
- regularnie picie wody,
- grube kasze i brązowy ryż,
- chude mięso i nabiał, jajka, ryby morskie,
- zdrowe tłuszcze np. awokado, oliwa z oliwek,
- świeże owoce i warzywa, które są źródłem błonnika.
W walce z zaparciami poleca się sięgnąć po probiotyki, fermentowaną żywność (np. kefir, kiszona kapusta, kimchi, natto) i wcześniej wspomniany błonnik. Połączenie tych produktów ma wartościowy wpływ dla stanu mikrobiomu – zarówno pod kątem ilościowym (czyli zwiększenia liczby potrzebnych bakterii), jak i jakościowym (czyli różnorodności prozdrowotnych szczepów bakteryjnych). W aptekach można bez trudu zakupić preparaty zawierające jednocześnie probiotyk i błonnik (prebiotyk), który wspiera namnażanie dostarczanych bakterii. Tego typu produkty określa się mianem synbiotyków.
Bibliografia:
- Menees S., Chey W. „The gut microbiome and irritable bowel syndrome.” F1000Research 2018, 7.
- Mulak A., Tache Y., Larauche M. „Sex hormones in the modulation of irritable bowel syndrome.” World Journal of Gastroenterology 2014, 20(10): 2433-2448.
- Hermann J., Kościński T., Drews M. „Praktyczne zasady postępowania w zaparciach u dorosłych.” Ginekologia Polska 2012, 83: 849-853.
