Czym są zaparcia i jak wpływają na nasze życie?

Zaparcia to częsty problem zdrowotny, który dotyka około 15% populacji na całym świecie. Wiele osób próbuje różnych metod, aby sobie z tym poradzić, ale połowa z nich nie jest zadowolona z efektów leczenia. Problem ten może znacząco obniżać jakość życia i bywa powiązany z poważniejszymi schorzeniami, jak rak jelita grubego czy choroba Parkinsona. Zazwyczaj lekarze zalecają zmianę diety, zwiększenie aktywności fizycznej i odpowiednie leki. Naukowcy od lat badają wpływ różnych produktów na pracę jelit, skupiając się głównie na błonniku, tłuszczach i nawodnieniu. Ciekawostką jest, że stosunkowo mało wiemy o wpływie kofeiny na zaparcia, mimo że ponad 95% dorosłych Amerykanów spożywa ją codziennie w kawie lub innych napojach.

Amerykańscy naukowcy postanowili sprawdzić, czy istnieje związek między spożyciem kofeiny a zaparciami. W tym celu przeanalizowali dane z ogólnokrajowego badania zdrowia i odżywiania przeprowadzonego w latach 2005-2010, w którym uczestniczyło prawie 14 000 osób powyżej 20 roku życia. Badacze podzielili uczestników na trzy grupy: osoby spożywające mało kofeiny (do 46 mg dziennie), średnio (47-172 mg dziennie) i dużo (powyżej 173 mg dziennie). Dla porównania, jedna filiżanka kawy zawiera około 95 mg kofeiny. W analizie uwzględniono wiele czynników, które mogą wpływać na pracę jelit, takich jak spożycie błonnika, węglowodanów, cholesterolu, aktywność fizyczna czy choroby przewlekłe.

Czy kofeina może naprawdę zmniejszyć ryzyko zaparć?

Wyniki badania okazały się zaskakujące. Ogólnie rzecz biorąc, nie znaleziono istotnego związku między spożyciem kofeiny a zaparciami. Oznacza to, że picie kawy lub innych napojów zawierających kofeinę nie wpływa znacząco na zmniejszenie lub zwiększenie ryzyka zaparć u większości osób. Jednak podczas analizy różnych podgrup uczestników naukowcy odkryli coś interesującego. „Nasze wyniki sugerują, że zwiększone spożycie kofeiny może zmniejszać ryzyko zaparć u osób spożywających dużo cholesterolu” – piszą autorzy badania. U osób, które spożywały dużo cholesterolu, każde zwiększenie spożycia kofeiny o 100 mg wiązało się z 20% zmniejszeniem ryzyka zaparć. Ten efekt nie występował u osób spożywających mało lub umiarkowane ilości cholesterolu.

Co ciekawe, u osób przyjmujących leki obniżające poziom lipidów, zwiększenie spożycia kofeiny wiązało się ze wzrostem ryzyka zaparć. Naukowcy nie są pewni, dlaczego kofeina może pomagać tylko osobom z wysokim spożyciem cholesterolu, ale mają kilka teorii. Kofeina może stymulować ruchy jelit poprzez uwalnianie wapnia w komórkach mięśniowych jelit. Może również wpływać na oś mózg-jelito i stymulować uwalnianie hormonu przyspieszającego perystaltykę jelit. Kofeina może także pomagać w usuwaniu cholesterolu z organizmu, co mogłoby wyjaśniać, dlaczego jej korzystny wpływ na zaparcia jest widoczny tylko u osób spożywających dużo cholesterolu.

Czy kawa pomaga w walce z zaparciami?

Wcześniejsze badania wykazały, że kawa jest uważana za środek zmiękczający stolec w populacji niemieckiej, a zaparcia mogą być jednym z objawów odstawienia kofeiny u pacjentów oddziałów intensywnej terapii. Czy to oznacza, że powinniśmy pić więcej kawy, aby zapobiec zaparciom? Niekoniecznie. Badanie pokazuje, że związek między kofeiną a zaparciami jest skomplikowany i może zależeć od wielu czynników, w tym od naszej diety i stanu zdrowia. Badanie ma pewne ograniczenia, takie jak brak możliwości ustalenia związku przyczynowo-skutkowego czy opieranie się na samoocenie uczestników. Potrzebne są dalsze badania, aby potwierdzić te obserwacje i wyjaśnić mechanizmy działania kofeiny na układ pokarmowy.

Czy warto więc sięgnąć po kawę, gdy mamy problemy z wypróżnianiem? Ogólna odpowiedź brzmi: prawdopodobnie nie zaszkodzi, ale też nie należy oczekiwać cudów. Kawa może pomóc niektórym osobom, szczególnie tym spożywającym dużo cholesterolu, ale nie jest uniwersalnym lekiem na zaparcia. Jak zawsze w przypadku problemów zdrowotnych, najlepiej skonsultować się z lekarzem, który może zalecić odpowiednie leczenie dostosowane do indywidualnych potrzeb. Pamiętajmy, że podstawą profilaktyki zaparć pozostaje zbilansowana dieta bogata w błonnik, odpowiednie nawodnienie i regularna aktywność fizyczna. Kawa może być przyjemnym dodatkiem do tych zdrowych nawyków, ale nie powinna być traktowana jako główny sposób na rozwiązanie problemu zaparć.

Podsumowanie

Badania przeprowadzone na grupie prawie 14 000 osób powyżej 20. roku życia nie wykazały istotnego związku między spożyciem kofeiny a zaparciami u większości badanych. Jednakże zaobserwowano, że u osób spożywających dużo cholesterolu, każde zwiększenie spożycia kofeiny o 100 mg wiązało się z 20% zmniejszeniem ryzyka zaparć. Odkryto również, że u osób przyjmujących leki obniżające poziom lipidów, zwiększone spożycie kofeiny może prowadzić do wzrostu ryzyka zaparć. Kofeina może stymulować ruchy jelit poprzez uwalnianie wapnia w komórkach mięśniowych jelit oraz wpływać na oś mózg-jelito. Mimo tych obserwacji, kawa nie powinna być traktowana jako główny sposób walki z zaparciami, a podstawą pozostaje zbilansowana dieta, odpowiednie nawodnienie i regularna aktywność fizyczna.