Zaparcia to problem wynikający z nieregularnego wypróżniania, co przeważnie stanowi efekt zwolnionej motoryki jelit i przesadnego zagęszczenia masy kałowej. Większość zaparć jest rezultatem nieprawidłowej diety i zbyt niskiego poziomu aktywności fizycznej. Niemniej jednak część zaparć może być skutkiem ubocznym farmakoterapii. Które leki sprzyjają upośledzeniu wypróżniania?
Dlaczego leki mogą wywoływać zaparcia?
Trudno wskazać jeden konkretny mechanizm powstawania zaparć podczas farmakoterapii, co wynika z niezwykle różnorodnego działania preparatów leczniczych. Niektóre leki psychotropowe stosowane w terapii depresji czy zaburzeń lękowych wykazują działanie sedacyjne, co przekłada się na znaczne osłabienie perystaltyki jelit. Część leków opioidowych wydłuża czas opróżniania się żołądka i wzmaga wchłanianie wody ze światła jelita. Inne z kolei mogą prowadzić do zaburzenia gospodarki elektrolitowej, nadwyrężać kondycję mikrobiomu czy zobojętniać odczyn soku żołądkowego i tym samym upośledzać czynności trawienne. Zaparcia polekowe nie są więc okazjonalne – leczenie niektórymi środkami jest wręcz nierozerwalnie związane z ryzykiem braku regularności wypróżniania.
Leki wywołujące zaparcia – przykłady
- Agoniści dopaminy (np. bromkryptyna, lizuryd)
- Antycholinergiki (triheksyfenidyl)
- Antydepresanty (np. fluoksetyna, imipramina)
- Antypsychotyki (np. haloperidol, klozapina)
- Antagoniści kanałów wapniowych (np. werapamil)
- Beta-blokery (np. atenolol)
- Bisfosforany (np. kwas alendronowy)
- Chemioterapeutyki
- Cholinolityki (hioscyna)
- Diuretyki (furosemid)
- Leki antyhistaminowe (difenylohydramina)
- Leki antypadaczkowe (np. klonazepam)
- Leki na nadciśnienie (np. kolindyna, propranolol)
- Niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen, kwas acetylosalicylowy)
- Opioidowe leki przeciwbólowe (np. morfina, kodeina oksykodon, tramadol)
- Preparaty przeciwarytmicze (amiodaron)
- Preparaty przeciwbiegunkowe (loperamid)
- Preparaty przeciwskurczowe (np. mebeweryna)
- Środki do przeciwdziałania nadmiernemu cholesterolowi (np. kolestypol, chlestyramina)
- Środki wspierające leczenie nietrzymania moczu (np. oksybutynina)
Oprócz powyższych warto też wspomnieć, że zaparcia mogą stanowić efekt doustnej antykoncepcji i stosowania niektórych suplementów diety np. zawierających glin, wapń czy żelazo.
Zaparcia polekowe – jak sobie z nimi radzić?
Oczywiście najrozsądniejszą opcją jest oczywiście zmiana leku wyzwalającego problemy z wypróżnianiem. Czasami zmniejszenie dawki może okazać się skutecznym rozwiązaniem i przywrócić prawidłową równowagę w zakresie funkcjonowania jelit. Niemniej jednak w wielu przypadkach modyfikacja farmakoterapii nie wchodzi w grę, gdyż odstawienie leku bądź zmiana dawki nie przyniesie pożądanego rezultatu terapeutycznego.
Nie zawsze można skorzystać z leków i środków przeczyszczających. Choć są skuteczne w przyśpieszeniu perystaltyki czy upłynnieniu mas kałowych, to nie można zapominać, że leki często wchodzą w niebezpieczne interakcje. Dlatego zawsze przed sięgnięciem po makrogole, bisakodyl czy ziołowe preparaty zawierające aloes, kruszynę czy senes należy skonsultować się z lekarzem i ocenić ryzyko występowania interakcji.
Najlepszym sposobem na zaparcia polekowe jest mocna zmiana dotychczasowego stylu życia:
- wzrost podaży błonnika w diecie i/lub zainwestowanie w sypki błonnik
- regularne picie wody i zagwarantowanie właściwej hydratacji organizmu
- dodawanie do potraw przypraw i ziół o działaniu wiatropędnym i stymulującym pracę układu pokarmowego np. anyż, goździki, imbir, jałowiec, karczoch, pieprz, ostropest
- zrezygnowanie ze spożycia produktów bogatych w cukry, węglowodany, sól i konserwanty
Bibliografia:
- Dzierżanowski T., Jarosz J. „Zaparcia u chorych leczonych opioidami.” Onkologia w Praktyce Klinicznej 2009, 5(2): 47-54.
- https://www.mp.pl/pacjent/objawy/50664,zaparcia
- https://www.nestlehealthscience.pl/optifibre/blog/leki-mogace-wywolywac-zaparcia
