Zaparcia stanowią powszechny problem wśród pacjentów — cierpi na nie niemal ⅓ społeczeństwa. Obecnie rynek farmaceutyczny oferuje szereg środków ułatwiających defekację. Jednym z nich jest makrogol — polimerowa cząsteczka o działaniu przeczyszczającym. 

Zaparcia to często dla pacjentów wstydliwy temat, jednak zupełnie niesłusznie — problem ten dotyka niemal co trzeciego z nas. Dotyczy częściej kobiet niż mężczyzn, a jego częstotliwość występowania jest znacznie wyższa w krajach zachodnich. Zaparcia bywają rezultatem nieprawidłowego stylu życia, z niewłaściwą dietą i brakiem wystarczającej aktywności fizycznej na czele, ale również mogą stanowić objaw innych chorób lub działanie niepożądane niektórych leków [1].

Czym są zaparcia? 

Pacjenci często nie potrafią samodzielnie rozpoznać i zdefiniować zaparć. Często kojarzą je z brakiem luźnych stolców, uczuciem niepełnego wypróżnienia lub defekacją wymagającą wysiłku. Tymczasem według Kryteriów Rzymskich IV, zaparcia rozpoznaje się wówczas, gdy w ciągu ostatnich 3 miesięcy wystąpiły co najmniej 2 z poniższych objawów:

• wysiłek podczas parcia na stolec w ponad 25% defekacji;
• grudkowaty lub twardy stolec w ponad 25% defekacji;
• uczucie niepełnego wypróżnienia w ponad 25% defekacji;
• uczucie przeszkody/blokady w obrębie odbytnicy/odbycie w ponad 25% wypróżnień;
• ręczne zabiegi celem ułatwienia ewakuacji stolca w ponad 25% wypróżnień; mniej niż 3 samoistne wypróżnienia na tydzień [2].

Zaparcia — jak się ich pozbyć?

Fundamentem wdrożenia odpowiedniego postępowania jest ustalenie przyczyny zaparć. Jeśli ich występowanie jest konsekwencją stosowania innych leków, wówczas warto skonsultować to z lekarzem, który wdrożył takie leczenie, celem ewentualnej jego modyfikacji. W sytuacji, gdy źródłem zaparć jest nieprawidłowy styl życia, wówczas należy zmodyfikować dotychczasowe przyzwyczajenia — zwiększyć ilość spożywanych świeżych warzyw i owoców, zadbać o właściwe nawodnienie i wprowadzić adekwatną do potrzeb aktywność fizyczną. 

Jeśli powyższe metody okazują się nieskuteczne, prawdopodobnie konieczna będzie farmakoterapia — jej szczegóły należy ustalić z lekarzem lub farmaceutą [3].

Farmakologiczne metody leczenia zaparć

Na rynku farmaceutycznym istnieje kilka grup środków łagodzących zaparcia, różniących się między sobą mechanizmem działania i formą. Wśród nich wyróżnia się:

• preparaty o działaniu osmotycznym: makrogole, laktuloza, sole fosforanowe, a także jony: siarczany, węglany, chlorki oraz jony sodu i potasu;
• środki pobudzające jelita i wzmagające perystaltykę jelit: bisakodyl, pikosiarczan sodu, rzewień, aloes, senes;
• błonnik i produkty śluzowe: babka płesznik, babka jajowata, nasiona lnu;
• płynna parafina;
• surfaktanty: dokuzynian sodu;
• czopki glicerynowe [2].

Czym są makrogole?

Makrogole to długołańcuchowe cząstki polietylenoglikolu (PEG) o masie cząsteczkowej wynoszącej około 4000 daltonów. Nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego — dzięki temu, że pozostają w świetle jelit, mogą wywierać działanie osmotyczne i wiązać wodę. Zwiększona ilość wody w świetle jelit powoduje upłynnienie mas kałowych i ułatwienie defekacji. Makrogole mogą być podawane same lub w połączeniu z elektrolitami [4,5].

Jakie są wskazania do stosowania makrogoli?

Głównym wskazaniem do stosowania makrogoli jest oczyszczenie okrężnicy przed zabiegami chirurgicznymi na okrężnicy lub badaniami endoskopowymi i radiologicznymi. Stosuje się je również w leczeniu objawowym zaparć [4].

Jak stosować makrogole?

Makrogole przeznaczone się do stosowania doustnego. Występują w formie proszku do sporządzania roztworu doustnego. Proszek rozpuszcza się w wodzie bezpośrednio przed zastosowaniem. Efekt przeczyszczający występuje zazwyczaj po 24-48 godzinach od przyjęcia dawki. Dawkę leku dostosowuje się indywidualnie do pacjenta, w zależności od wskazania i objawów klinicznych [4].

Czy wszyscy mogą je stosować?

Makrogole nie powinny być stosowane przez pacjentów z:

• ciężką chorobą zapalną jelit;
• perforacją przewodu pokarmowego lub zwiększonym ryzykiem wystąpienia takiej perforacji;
• niedrożnością jelit;
• bólami brzucha 0 nieustalonej przyczynie;
• nadwrażliwością na makrogol [4].

Jakie działania niepożądane mogą wywoływać makrogole?

Makrogole są na ogół dobrze tolerowane. Niemniej zdarzały się przypadki działań niepożądanych — były one jednak łagodne i przemijające. Możliwe działania niepożądane to:

• bóle brzucha, wzdęcia, biegunka;
• wymioty;
• nietrzymanie stolca;
• zaburzenia elektrolitowe;
• reakcje nadwrażliwości: świąd, wysypka, pokrzywka, obrzęk [4]. 

Bibliografia:

1. A. E. Bharucha, et al., American gastroenterological association technical review on constipation, Gastroenterology, 2013,144(1):218–238.
2. J. Daniluk, Przewlekłe zaparcia – niedoceniany problem kliniczny, Gastroenterologia Kliniczna 2018;10(1):1-13.
3. https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/choroby-ukladu-pokarmowego/zaparcia—zalecenia-dietetyczne/ (dostęp z dnia 18.01.2022)
4. Charakterystyka Produktu Leczniczego Forlax 
5. https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=982 (dostęp z dnia 18.01.2022)